صندلی آئین های محرم در فهرست میراث ناملموس - وبلاگ وردپرس

به گزارش وبلاگ وردپرس، از دیرباز محرم و آیین هایش در نقاط مختلف کشور، گسترده ترین رفتار اعتقادی اقوام ایرانی بوده است. عزاداری هایی که بعضی از آنها شاید قِدمت شان به 1300 سال پیش، زمانیکه امام حسین (ع) را به شهادت رساندند، برسد.

به گزارش وبلاگ وردپرس، در میان رسوم عزاداری که از گذشته های دور میان ایرانیان برجای مانده و هنوز بعضی از آن ها رنگ و بوی محرم را در خود دارند، آئین هایی هستند که بواسطه ارزش ها و قدمت شان علاوه بر معرفی در سطح ملی و میان مردم نقاط مختلف کشور، در سطح دنیای نیز معرفی شده و حتی در لیست میراث ناملموس یونسکو به ثبت رسیده اند.

از 10 پرونده دنیای ناملموس، 8 پرونده عاشورایی است

مرتضی رضوانفر، عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و مدیر تهیه هشت پرونده ثبت دنیای ناملموس در این زمینه به وبلاگ وردپرس شرح می دهد: از 10 پرونده ثبت دنیای میراث ناملموس ایران در یونسکو، بخش اعظمی از آن، به محرم و آئین های عاشورایی برمی گردند.

او از جمله این پرونده ها را تعزیه می داند و می گوید: عناصر مختلف این آئین، مانند نمادها، نشانه ها، موسیقی، نسخه ها، شخصیت ها و فضاهای مرتبط با تعزیه، در سال 2010 میلادی و در قالب یک پرونده به ثبت دنیای رسیده است.

وی پرونده نقالی، روایتگری نمایشی ایرانی را یکی دیگر از آئین های ایرانی می داند که در فهرست میراث ناملموس دنیای به ثبت رسیده و بیان می نماید: هر چند در اجرای نقالی، داستان های شاهنامه محور اجرای این سنت ایرانی است، اما نقالی که بیان نماینده روایت های حماسی است، در طول تاریخ خود یکی از بسترهای مناسب برای بیان حماسه عاشورا بوده است.

رضوانفر موسیقی ردیف را پرونده دیگری از ایران می داند که ارتباط وسیعی با محرم و عزاداری در ماه محرم دارد و می گوید: تعزیه و نوحه خوانی جدای از اینکه مجموعه ای نسبتا کامل از موسیقی ردیف است، توانسته بهترین حافظ و پاسدار گوشه های موسیقی ایرانی باشد. معلوم نیست اگر تعزیه و آئین های محرم نبود چه سرنوشتی در انتظار موسیقی ایران بود؟

آئین قالی شویان مشهد اردهال و موسیقی بخشی های شاقتصادی خراسان و آیین زورخانه ای دیگر آئین هایی هستند که مدیر سابق پژوهشکده مردم شناسی معتقد است بخش اعظمی از اجرای این آئین ها مربوط به حماسه عاشورا هستند.

صندلی آئین های محرم در فهرست میراث ناملموس ملی

رضوانفر در ادامه با تاکید بر این که در فهرست ثبت های ملی، آیین های محرم، گسترده ترین و پرتعدادترین گروه این فهرست را شامل می گردد، بیان می نماید: شاید حدود 40 پرونده در فهرست ملی میراث ناملموس، تنها مربوط به تعزیه در شهرهای مختلف کشور است.

او آئین هایی مانند عمه کوار در بین قشقایی ها، قوم بنی اسد و طبق کشی در قزوین، خیمه سوزان در طاقانک، چهل منبرون در گرگان، روز هشتم و یازدهم در زنجان، کرپ زنی و سنگ زنی در چندین استان، پولکه گردانی، تشت گذاری و شاخسین در آذربایجان، شوره خوانی در بوشهر، حجله گردانی در میناب، گل اقتصادی در لرستان و نخل گردانی در بسیاری از مناطق کشور را از این نمونه سنت ها در محرم می داند که در فهرست ملی ایران به ثبت رسیده اند.

وی ادامه می دهد: بسیاری از آئین های مردمی، شاخص های محلی را در خود حمل می نمایند، لذا هریک به تنهایی قابل ثبت و آنالیز است. حتی اگر دو تعزیه در یک روستا اجرا گردد، چنانچه دارای تفاوت هایی با یکدیگر باشند، هر کدام باید جداگانه در فهرست میراث ناملموس به ثبت برسند، این کار باعث می گردد به هریک از تعزیه ها، هویت مستقل داده شده و اجرا نمایندگان انگیزه بیشتری برای ادامه و حفاظت از آن داشته باشند.

مدیر سابق پژوهشکده مردم شناسی، اضافه می نماید: برای حفاظت از آئین ها و باورها، دولت ها نباید مستقیما وارد حفاظت و ترویج این امور شوند، دولت ها و ارگان های رسمی تنها می توانند به صورت حامیان غیرمستقیم، به بحث حفاظت از آئین ها ورود پیدا نمایند. حتی در حوزه ثبت و تهیه فهرست های ثبتی نیز نقش اصلی با گروه های مردمی است.

آن چه به نابودی آئین های سنتی یاری می نماید

رضوانفر، سه عنصر شهرنشینی، دنیای شدن و رسانه های غربی یا غربگرا را از جمله عواملی می داند که تا کنون بسیاری از آئین ها و آداب و رسوم سنتی را در دنیا از بین برده است و بیان می نماید: این سه عنصر مُبَلغ الگوی رفتاری و سبک زندگی غیربومی هستند.

او اضافه می نماید: همین تغییرات در سبک زندگی و دنیا بینی، دلیل اصلی شکل گیری کنوانسیون حفاظت از میراث ناملموس و شکل گیری فهرست های ثبت دنیای و ثبت ملی بوده است. البته درست است که این فعالیت ها نمی توانند جلوی نابودی آئین ها را بگیرند ، اما می توانند رسوم و آئین های در خطر را معین نموده و نسبت به آگاهی بخشی اهالی یا روانه کردن گروه های مردمی و یاری های غیرمستقیم دولتی، موثر باشند.

وی تاکید می نماید: در واقع فهرست های ثبتی، جهت فعالیت های حفاظتی را ترسیم می نمایند .