ابوالحسن خوشرو، خواننده عظیم موسیقی سنتی مازندران - وبلاگ وردپرس

به گزارش وبلاگ وردپرس، روزنامه همشهری -مرتضی کاردر: نشسته بود و قصه طالب را روایت می کرد. سطر به سطر حکایت عشق طالب و زهره را می گفت و سفر دور و دراز طالب از آمل به هندوستان. در میانه های قصه للِه وا (نی لبک) را دهان می گذاشت و سطر هایی از منظومه طالبا را می خواند. می گفت طالب فراتر از یک قصه عاشقانه است و تبدیل به افسانه شده.

بعد نجوا های عاشقانه زهره را در فراق طالب می خواند. از خواندن که بازمی ایستاد ادامه قصه را روایت می کرد و می گفت: طالب از افسانه نیز فراتر رفته و به قدیس تبدیل شده. قصه طالب را با قصه یونس پیامبر آمیخته اند و بعد للِه وا می زد و از زبان زهره می خواند که ماه آسمون طالب ر ندی؟ طالب ر بخرده دریوی ماهی (ای ماه آسمان، طالب را ندیدی؟ و ماه پاسخ می داد طالب را ماهیان دریا ها خورده اند). از ابتدا تا انتهای روایت طالب نیز اشک می ریخت، مثل ابر بهار.

آواز های موسیقی سنتی مازندران از امیری و کتولی و دیگر آواز های چوپانی تا نوروزخوانی تا منظومه های جاودانه طالب آملی سینه به سینه نقل شده و به امروز رسیده اند. آنچه از سنت گذشته به امروز رسیده، معمولاً درهم آمیخته است و درهم خوانده می گردد، تمایز میان موسیقی های سوگ و شادی را که کنار بگذاریم که طبیعتاً تمایز بدیهی است و هر خنیاگری قدرت تمییز آن ها را از یکدیگر دارد، بقیه آواز ها مثل طالبا، امیری، کتولی، علی علی جان و... همراه با هم خوانده می شده، چرا که شاید خوانندگان سنتی گاه قدرت تمییز آن ها را از هم نداشته اند.

از سوی دیگر، خوانندگان سنتی همیشه سازی در دست داشته اند و همزمان که ساز می زدند، آواز هم می خواندند. آن ها اغلب به سنت موسیقی قدیم ارکستر ها و گروه هایی تک نفره بوده اند، همچنان که هنوز خوانندگان موسیقی نواحی ایران مثل موسیقی خراسان بر همین مدار مشی می نمایند. گروه نوازی به معنای رایج امروز کمتر معنی داشته است. موسیقی اغلب با حداقل ساز ها و افراد و شعر هایی که از گذشته ها رسیده، اجرا می شده است.

در سال های دهه 60 و 70 کوشش هایی برای پژوهش و دسته بندی و سازبندی و تنظیم دوباره آثار موسیقی سنتی مازندران انجام گرفت. کوشش های پژوهشی ساسان فاطمی و جهانگیر نصری اشرفی و هوشنگ جاوید و کوشش محمدرضا درویشی برای تنظیم و سازبندی و اجرا های دوباره نوا های قدیمی موسیقی مازندران سبب شد که مخاطبین و علاقه مندان موسیقی نواحی ایران با مجموعه تازه ای از موسیقی سنتی مازندران روبرو شوند.

کار های کسانی مثل محمدرضا درویشی راه را برای خوانندگان موسیقی سنتی مازندران باز کرد و الگویی تازه پیش روی آن ها گذاشت. در این میان ابوالحسن خوشرو به دلیل ویژگی هایی از دیگر خوانندگان موسیقی مازندران متمایز می شد. او هم سنت موسیقی مازندرانی را سینه به سینه از گذشتگان آموخته بود و هم با تحصیل در هنرستان موسیقی، موسیقی امروز را می شناخت. پس یکی از مناسب ترین خواننده ها برای اجرا ها و تنظیم های تازه بود چرا که می توانست در چارچوب های امروزی و به شیوه ای قاعده مند بخواند.

در عین حال، کسی مثل ابوالحسن خوشرو می توانست آهنگسازی کند و نوا ها و آواز های قدیمی را در قالب موسیقی امروز با سازبندی های تازه به دست دهد. کوشش های او و دیگرانی مثل زنده یاد احمد محسن پور که در قالب موسیقی در آلبوم هایی مثل شوار، آفتاب ته، نرگیس جار ارائه شده، نمونه هایی درخشان از روایت های امروزی از موسیقی سنتی نواحی ایران به شمار می فرایند.

علاوه بر این، او سنت نقالی را نیز به درستی آموخته بود. اما چیز هایی را که از گذشتگان به او رسیده بود با مستند ها و منابع پژوهشی تطبیق می داد تا روایتی یک دست و بسامان و عاری از پیرایه ها از منظومه های گذشته به دست دهد. مثلاً آنچه او از منظومه طالبا روایت می کرد که توضیحش در ابتدای نوشته گذشت، جامعی بود از آنچه سینه به سینه شنیده بود و بعد با روایت های مستند درباره زندگی طالب آملی تطبیق داده بود و می توانست آن را به شکل منظومه ای کامل روایت کند.

او همین رویکرد را درباره منظومه مهجورتر هژبرخوانی که توضیح کشته شدن هژبرسلطان فرزند امیرمؤید سوادکوهی است نیز در پیش گرفت و در نهایت آلبوم هژبرخوانی را ارائه کرد که یکی از کامل ترین آلبوم های موسیقی مازندران و بی تردید کامل ترین اثر ابوالحسن خوشرو است. کوششی است برای ساماندهی و گردآوری و تدوین دوباره و روایت موسیقایی قصه ای قدیمی که به بهترین شکل اجرا شده است.

ابوالحسن خوشرو خیلی زود موسیقی را شروع کرد. از خانواده ای اهل موسیقی می آمد و از کودکی لَلِه وا و آواز مازندرانی را آموخته بود. از قائمشهر به تهران رفت تا در هنرستان موسیقی تحصیل کند. هنوز 20 سال نداشت که گروه موسیقی خود را به همراه برادرانش (فرج الله و عبدالله) و احمد محسن پور تشکیل داد. بیش از 50 سال از عمر 73 ساله اش را به طور حرفه ای به خواندن و ساز زدن گذراند و کارنامه ای پر برگ و بار در موسیقی مازندرانی دارد. تنها شماری از کار های او به شکل آلبوم ارائه شده اند و بسیاری از آن ها باید گردآوری و منتشر شوند.

سال های آخر را گرفتار سرطان بود، اما کوشش کرد که با انگیزه ای دوچندان همه کار های گذشته اش را در مناسبت ها و تجلیل ها و برنامه هایی که دوستداران موسیقی مازندران به پاس کوشش های او برگزار می کردند، دوباره اجرا کند. صحنه های اجرای او در دو سه سال اخیر به لطف شبکه های اجتماعی بسیار دست به دست گشت و خیلی ها به تماشای آن ها نشستند؛ آخرین کوشش های خنیاگری که می کوشد تا نفس باقی است، بخواند و همه توان خود را در روز های بیماری و ناتوانی به حنجره می آورد و مثل گذشته تحریر می زد و می خواند و مثل گذشته اشک می ریخت، چون ابر بهار. این بار مخاطب ها و دوستداران او نیز اشک می ریختند.